ظهور سپاه هخامنشي در شمال آفريقا پس از 2500 سال رخ داد

نويسنده: مهدي ياورمنش

«طوفاني از سمت جنوب برخاست و با خود ستون هاي عظيمي از گردبادهاي بزرگ همراه آورد، گردبادهايي شديد و مرگبار كه در لحظه اي كوتاه تمام سپاه را در خود بلعيد و به يكباره ناپديد كرد.»
    اين روايتي است كه هرودوت، مورخ يوناني از ماجراي گم شدن سپاه هخامنشي در لشكركشي به شمال آفريقا در 2500 سال پيش ارائه مي دهد. اين تاريخ نويس به دليل آن كه در شهر «هاليكارناس» واقع در منطقه يوناني نشين آسياي صغير به دنيا آمده بود و از اتباع امپراتوري بزرگ پارس به شمار مي آمد، توجه زيادي به تاريخ ايران باستان از خود نشان داده و در آثارش بسيار به آن پرداخته است. اگرچه هرودوت در بازگويي نبردهاي ايرانيان و يونانيان، از موضع بي طرفي يك تاريخ نويس عدول كرده و جانب هم ميهنان خود را گرفته است، اما نبايد از ياد برد كه بخش عمده آنچه كه از تمدن پارسيان به دست ما رسيده، لابه لاي سطرهاي كتاب هاي تاريخي او نهفته است.
    يكي از اين روايت هاي تاريخي هرودوت، ماجراي لشكركشي كمبوجيه، پسر كوروش و دومين شاه هخامنشي به شمال آفريقا را در برمي گيرد. او كه 70 سال پس از تصرف مصر به دست كمبوجيه به آن كشور سفر كرده بود، با روايتي شفاهي از گم شدن بخشي از سپاهيان ايران در صحراي شمال آفريقا روبه رو شد. بنا به نوشته هرودوت، پس از آن كه سپاه هخامنشي مصر را فتح كرد، 2 شاخه از آن به سمت حبشه در جنوب مصر و منطقه كارتاژ (تونس امروزي) در غرب صحراي بزرگ آفريقا روانه شد. سپاهيان راهي شده به حبشه، آن كشور را خراجگزار امپراتوري پارس كردند و پيروزمندانه بازگشتند، اما از لشكريان اعزامي به غرب هيچ خبري به دست نيامد؛ انگار صحراي بزرگ دهان باز كرده و آنان را بلعيده بود.
    اگرچه از همان 2500 سال پيش، سرنوشت نامعلوم سربازان ايراني، ذهن و فكر بسياري از مورخان را به خود مشغول كرده بود، اما تا قرن 19 ميلادي، هيچ كاوش باستان شناسي در اين منطقه صورت نگرفت. تلاش باستان شناسان هم در 150 سال اول فعاليت به هيچ نتيجه مثبتي نرسيد تا اين كه يك اتفاق در گرماگرم نبردهاي جنگ جهاني دوم در دهه 40 ميلادي اولين نشانه هاي سپاه گمشده پارسي را نمايان ساخت.
    وقتي كه لشكريان آلمان نازي به فرماندهي مارشال رومل در برابر سپاهيان انگليسي در شمال آفريقا صف آرايي كرده بودند، حفر سنگرهاو كانال هاي دفاعي در شنزار صحرا، قطعات فلزي كوچكي از سرنيزه، خود و سپر را به سطح زمين آورد كه در همان زمان بسياري از باستان شناسان و تاريخ نگاران را به اين باور رساند كه راز گمشدن سپاه كمبوجيه به زودي آشكار خواهد شد؛ انتظاري كه بيش از 60 سال طول كشيد تا به ثمر بنشيند.
    پس از 2500 سال كه واقعه تاريخي دفن شدن سربازان ايراني در شنزارهاي صحراي آفريقا به افسانه تبديل شده است و از پيدا شدن اولين نشانه هاي سپاهيان پارسي 66 سال مي گذرد، اينك خبر مي رسد كه باستان شناسان ايتاليايي سرانجام ارتش گمشده ايراني را پيدا كرده اند. به گزارش خبرگزاري ها، 2 باستان شناس ايتاليايي با كشف چند سلاح برنزي، يك دستبند نقره اي، يك گوشواره، تعدادي قطعات فلزي و صدها استخوان در نقطه اي دورافتاده در صحراي شمالي آفريقا، اعلام كرده اند كه گره از ماجراي مرگبار ثبت شده در نوشته هاي هرودوت را گشوده اند.
    آنجلو كاستيگليوني، سرپرست گروه باستان شناس ايتاليايي معتقد است برخلاف فرضيه هاي پيشين، ارتش كمبوجيه راه كاروان رو هميشگي صحرا را براي عبور خود انتخاب نكرده، بلكه كمي به جنوب منحرف شده بودند و براي همين باستان شناسان در 2 قرن گذشته نتوانسته اند نشاني از آنان بيابند.
    كشف اين نشانه هاي تازه، اميدي تازه در دل باستان شناسان و تاريخ نگاران دميده است تا شاهد حل معماي بزرگ تاريخي ديگري باشند. ما هم منتظر مي مانيم تا در آينده از سرنوشت هم ميهناني كه 2500 سال پيش از اين جان باخته اند. آگاهي يابيم.