ديوان امين‌الدين بلياني كازروني براي نخستين‌بار تصحيح شد
ديوان امين‌الدين محمد بلياني - استاد حافظ شيرازي - براي نخستين‌بار توسط كاووس حسن‌لي و محمد بركت تصحيح شده است و به زودي منتشر مي‌شود.
حسن‌لي درباره‌ي نسخهي خطي ديوان امين‌الدين و اين‌كه چند نسخه از اين ديوان شناخته شده است، به خبرنگار ايسنا در فارس، گفت: از ديوان اشعار امين‌الدين، تنها يك نسخهي خطي بر جاي مانده و تا كنون شناخته شده است و آن هم در واقع در حاشيهي نسخهي خطي كليات سعدي نوشته شده است كه در كتابخانهي ملي پاريس با «شمارهي ٨١٦» نگهداري مي‌شود. در بهمن‌ماه سال ١٣٨٣ كه در فرانسه بودم، در بخش نسخ خطي «كتابخانهي ملي پاريس»، اصل اين نسخه را كه همراه با «خمسهي نظامي» در حاشيهي كليات سعدي است، ديدم و ميكروفيلم آن را تهيه كردم و در طول سال گذشته به كمك فاضل محترم، محمد بركت آن را تصحيح كرديم. اين طرح از سوي فرهنگستان هنر پشتيباني شده و قرار است به مناسبت برگزاري همايش مكتب شيراز در آذرماه ١٣٨٧ منتشر شود.
وي افزود: ديوان امين‌الدين بلياني، كه تاكنون منتشر نشده است، حدود سه‌هزار (٢٨٧١) بيت شعر در قالبهاي غزل، قصيده، مسمط، مثنوي، رباعي و ترجيعبند دارد، كه در مجموع، غزلها و رباعيات اين ديوان از ديگر اشعار آن استوارتر و شاعرانهتر است.
او همچنين درباره‌ي شيخ امين‌الدين محمد بلياني گفت: شيخ امين‌الدين محمد بلياني از بزرگان نامدار صوفيه در سدهي هشتم هجري است. او در سال ٦٦٨ هجري در كازرون به دنيا آمد و پس از ٧٧ سال در ذيقعدهي ٧٤٥ درگذشت و در خانقاه علياي كازرون كه خود بنا نهاده بود، به خاك سپرده شد. خانوادهي امين‌الدين، هم از سوي پدر و هم از سوي مادر از بزرگان نامدار صوفيهي زمان خود بوده‌اند و او خود از ارادتمندان دلبستهي شيخ ابواسحاق كازروني، مشهور به «شيخ مرشد» بوده كه در سدهي چهار و پنج ميزيسته است.حسن‌لي در ادامه يادآور شد: شيخ امين‌الدين از آن صوفيان نيكوكاري بوده است كه با تلاش، كوشش و علاقهي فراوان، همواره به دنبال امور خيريه و ساخت بناهاي رفاهي و خدمات اجتماعي بوده است. آثار برخي از بناهاي عمومي كه به همت امين‌الدين بنا نهاده شده، هنوز در كازرون باقي است؛ بناهايي همچون قنات، جوي آب، دارالشفا (بيمارستان)، مدرسه و دارالحديث، خانقاه و... . با آن‌كه امين‌الدين امكان زندگي مرفه را داشته، اهل گردآوري مال، زراندوزي و سرمايهداري نبوده است و تنگدستي او آن چنان بوده كه در آغاز بناي «سقايهي مرشدي» كه به همت او ساخته شده، حتا امكان خريدن يك بيل و كلنگ را نداشته و براي خريد بيل و كلنگ از مادر خود كمك ميگيرد. البته نفوذ معنوي، جاذبهي شخصي و عزم استوار او، به گونهاي بوده كه پس از مدتي، مردم شهر و حتا حكام و مديران و سپاهيان به كمك او ميآيند و سقايه را ميسازند.
رييس بخش ادبيات دانشگاه شيراز درباره‌ي اين‌كه امين‌الدين در ميان معاصران خود چه جايگاهي داشته است، توضيح داد: شيخ امين‌الدين به دليل جايگاه بلند علمي، اجتماعي، مورد توجه و ارادت بسياري از بزرگان، دانشمندان و عارفان زمان خويش بوده و بارها آنها را به ستايش خود برانگيخته است. يكي از اين ستايشگران سرسپرده، «خواجوي كرماني» است كه با دلباختگي بسيار و ارادت خالصانه در چندين سروده، امين‌الدين را با اوصاف بلند ستوده است.
محمودشاه و مسعودشاه اينجو، شاه شيخ ابواسحاق و بسياري ديگر از حاكمان زمان هم ارادت خود را به امين‌الدين اظهار كردهاند.
حسن‌لي سپس درباره‌ي رابطه‌ي حافظ با امين‌الدين، گفت: حافظ شيرازي كه در شعر خويش از اهالي خانقاه و صوفيان زمان به تعريض، كنايه و نكوهش ياد ميكند، در قطعهاي، امين‌الدين را «بقيهي ابدال» شمرده و او را در كنار چهار نفر ديگر كه «ملك فارس به وجود آنان آباد» بوده، ستوده است: به عهد سلطنت شاه شيخ ابواسحاق / به پنج شخص عجب ملك فارس بود آباد...، و بعد درباره‌ي امين‌الدين گفته: دگر بقيهي ابدال، شيخ امين‌الدين / كه يمن همت او كارهاي بسته گشاد
اين نويسنده و پژوهشگر در ادامه يادآور شد: برخي از حافظپژوهان، آشكارا امين‌الدين را يكي از استادان حافظ دانستهاند كه بر ذهن و زبان حافظ تأثير گسترده گذاشته است. برخي از سروده‌هاي شيخ امين‌الدين ـ بويژه در واژههاي كليدي ـ يك‌سره همچون غزلهاي حافظ است؛ البته از نظر معنوي و نه هنري.
با توجه به به سرسپردگي كسي چون خواجوي كرماني به امين‌الدين و تأثيرپذيري آشكار حافظ از خواجو (دارد سخن حافظ طرز سخن خواجو) و همچنين اظهار ارادت حافظ به امين‌الدين كه او را «بقيهي ابدال» ميداند «كه به يمن همتش كارهاي بسته گشوده مي‌شود»، دلايل تأثيرپذيري حافظ از امين‌الدين آشكارتر مي‌شود.
كاووس حسن‌لي همچنين درباره‌ي عرفان شيخ امين‌الدين، گفت: كساني كه در پيوند با عرفان امين‌الدين بلياني نوشته‌اند، معمولاً عرفان او را زاهدانه معرفي كردهاند. «محمود بن عثمان» هم كه از ملازمان و مريدان شيخ امين‌الدين بوده، در سير تنامدي شيخ كه كتابي است به نام «مفتاح الهدايه و مصباح الضايه» از رياضتهاي شيخ و مخالفتهاي او با نفس بسيار گفته است و اما در اشعار شيخ امين‌الدين، به گونهاي گسترده با زهد مبارزه شده و زاهدان زمان نكوهيده شده‌اند. ستيز فراگير امين‌الدين بلياني با زاهدان زمان و نكوهش زاهدان با اوصافي چون: زاهد دون، زاهد خودبين، زاهد خشك، زاهد خودرأي بد خوي، زاهد خام، زاهد سرگردان و مانند آنها در سراسر غزلهاي امين‌الدين موج ميزند و يكي از كليدواژههاي آشكار سروده‌هاي اوست.
درآي اي زاهد خودرأي بدخوي / تو تا كي ماندهاي اندر لب جوي
ره نيست در اين بحر به زراقي و سالوس / اي زاهد سرگردان تا كي من و مايي
به رغم زاهد دون چين آن زلف / بجنبان مشك را مقداد بشكن
تير ستم رها كن بيداد برملا كن / رسوا و مبتلا كن صد زاهد نگونسار
و بسيار ابيات ديگر.
امين‌الدين كه خود از صوفيان اهل خانقاه بوده و مريدان فراوان داشته است، در سروده‌هاي خود، همچون حافظ با صوفيان نيز در ستيز است و با طنز و كنايه از آنان ياد ميكند. شيخ امين‌الدين، آن‌چنان كه محمود بن عثمان هم در فصل يازدهم كتاب «مفتاح الهدايه» آورده، به ذكر «لا اله الا الله» بسيار اهميت ميداده و مريدان خود را پيوسته به ذكر «لا اله الا الله» تشويق و ترغيب ميكرده است. يكي از آثار برجاماندهي امين‌الدين، رسالهي «بدايه الذاكرين» است كه در آن‌جا درباره‌ي فضيلت ذكر «لا اله الا الله» توضيح داده است. در ديوان امين‌الدين به جز موارد پراكندهي ديگر، شش قطعه شعر مستقل (چهار قصيده، يك ترجيعبند و يك مسمط) در پيوند با ذكر «لا اله الا الله» و توصيف ويژگيها و امتيازات اين ذكر است.
.jpg)
نظرات